Na plantacjach rzepaku ozimego siewki chwastów pojawiają się zarówno jesienią, jak i wiosną. Zdecydowanie groźniejsze są gatunki wschodzące w okresie jesiennym, zwłaszcza jeśli są to rośliny w dużym stopniu odporne na ujemne temperatury. Jeśli nie zostaną usunięte z łanu, doskonale przezimują i bardzo wcześnie rozpoczną wiosenną wegetację.
W zasiewach rzepaku ozimego występuje kilkadziesiąt gatunków chwastów. Wiele z nich pojawia się rzadko i najczęściej w tak niskim nasileniu, że ich obecność nie stanowi istotnego zagrożenia dla wysokości plonu. Niektóre gatunki potrafią jednak „zajść za skórę” niemal każdemu plantatorowi. Do takich chwastów zaliczamy m.in. samosiewy zbóż, perz właściwy, przytulię czepną, tasznika pospolitego, marunę nadmorską bezwonną, mak polny, chabra bławatka oraz bodziszka drobnego [1].
| Plon uzyskany z plantacji rzepaku odchwaszczonych jesienią jest wyższy od plonu zebranego z pól chronionych wyłącznie wiosną. Poza tym, wiosenne zwalczanie zahartowanych i wyrośniętych chwastów zimujących często wymaga zastosowania wyższych dawek herbicydów, zatem jest bardziej kosztowne. |
Zwalczanie chwastów w rzepaku na jesień
Zwalczanie samosiewów zbóż
Samosiewy zbóż ozimych należą do najpospolitszych roślin z rodziny wiechlinowatych (traw) zachwaszczających rzepak ozimy. Powszechne ich występowanie to rezultat wysyceniem płodozmianów zbożami, a także tendencji do ograniczania uprawek pożniwnych, podczas których osypane ziarno mogłoby zostać pobudzone do szybkiego kiełkowania, a wschodzące siewki zniszczone.
Samosiewy zbóż nierzadko pojawiają się na plantacjach w bardzo dużym nasileniu, stwarzając poważne zagrożenie dla rzepaku. Ustalono, że w obsadzie 20 szt./m2 mogą spowodować spadek plonu o 3-4%, przy 40-60 szt./m2 o około 20%, a powyżej 100 szt./m2 straty sięgają niemal 50% [2].
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu samosiewów zbóż w rzepaku: chizalofop-P-etylowy, fluazyfop-P-butylowy, kletodym, propachizafop.
| Jesiennym zagrożeniem dla rzepaku ozimego są także typowe chwasty jare. Takie rośliny zostaną zniszczone wraz z nadejściem pierwszych mrozów, jednak ich obecność, zwłaszcza podczas długiej i ciepłej jesieni, może poważnie zakłócić rozwój rzepaku i sprawić, że w gorszej kondycji wejdzie on w okres zimowego spoczynku. |
|
| Ultranowoczesne metody zwalczania chwastów w rzepaku ozimym |
|
|
|
|
Zwalczanie perzu właściwego
Perz właściwy to bardzo groźny chwast zasiedlający niemal wszystkie rodzaje gleb. Jest gatunkiem bardzo ekspansywnym, który na gruntach ornych rozprzestrzenia się głównie za pośrednictwem bardzo żywotnych, podziemnych rozłogów. Do powstania nowego osobnika wystarczający jest 2-3 cm fragment rozłogu. Walka z perzem jest bardzo trudna. Nieskuteczne bywają zarówno metody mechaniczne, jak i wiele herbicydów.
W badaniach przeprowadzonych w Danii 100 pędów perzu przypadających na m2 plantacji rzepaku obniżyło plon o około 35%.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu perzu właściwego w rzepaku: chizalofop-P-etylowy, fluazyfop-P-butylowy.
Zwalczanie przytulii czepnej
Przytulia czepna to roślina o wysokich wymaganiach siedliskowych, preferująca stanowiska żyzne, wilgotne, z uregulowanym odczynem. Jest gatunkiem szczególnie uciążliwym, uważanym za jeden z najgroźniejszych chwastów dwuliściennych rzepaku. Pobiera znaczne ilości składników pokarmowych, a dzięki swej budowie morfologicznej (długi wiotki pęd z haczykowatymi wyrostkami) może wspinać się na inne rośliny przyczyniając się do wylegania i utrudniając zbiór. Progiem szkodliwości dla rzepaku jest 1 egzemplarz przytulii przypadający na m2 plantacji [1]. W badaniach prof. Kapelusznego (UP Lublin) plon rzepaku ozimego zmniejszył się o 30% na poletkach gdzie chwast ten występował w nasileniu 8-11 szt./m2.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu przytulii czepnej w rzepaku: chlomazon, pikloram, metazachlor.
|
|
|
Zwalczanie tasznika pospolitego
Tasznik pospolity występuje na wszystkich typach gleb, jednak najliczniej pojawia się na stanowiskach żyznych, przewiewnych i nieco wilgotnych. Niezwalczany może bardzo szybko zwiększyć swoją liczebność. Umożliwiają to jego cechy biologiczne: krótki cykl życiowy, produkcja dużej ilości nasion, które doskonale kiełkują z powierzchni gleby, oraz możliwość wydania nawet 4 pokoleń rocznie.
Tasznik pospolity nie jest szczególnie groźnym konkurentem dla roślin uprawnych, jednak gdy pojawi się w stopniu masowym może bardzo niekorzystnie wpłynąć na poziom plonowania. Szacuje się, że w rzepaku 1 sztuka tego chwastu przypadająca na m2 plantacji obniża plon o 0,03%. Ponadto tasznik pośredniczy w rozprzestrzenianiu chorób i szkodników występujących na rzepaku oraz innych roślinach z rodziny kapustowatych (dawniej krzyżowe).
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu tasznika pospolitego w rzepaku: chlomazon, dimetachlor, napropamid.
Zwalczanie maruny nadmorskiej bezwonnej
Maruna nadmorska bezwonna preferuje gleby gliniaste i próchniczne o odczynie obojętnym. Jest to roślina bardzo intensywnie wyczerpująca glebę ze składników pokarmowych oraz silnie zacieniająca łan. Maruna jest najgroźniejszym gatunkiem z grupy chwastów rumianowatych. Występując w bardzo dużym nasileniu może całkowicie zagłuszyć niechronioną plantację rzepaku ozimego.
Maruna to roślina bardzo plenna. Pojedynczy egzemplarz wydaje średnio kilka tysięcy nasion (rekordowa liczba to ponad 300 tys.). Jej siewki są w dużym stopniu odporne na niskie temperatury. Obserwowana w Kanadzie populacja maruny przetrwała długą zimę (ujemne temperatury trwające od listopada do lutego włącznie) ze średnimi miesięcznymi temperaturami sięgającymi do ok. -25ºC.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu maruny nadmorskiej bezwonnej w rzepaku: chlopyralid, metazachlor, napropamid.
Zwalczanie maku polnego
Mak polny najliczniej występuje na glebach gliniastych i gliniasto-piaszczystych, żyznych, bogatych w wapń, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Natomiast stanowiska mniej zasobne, o niższym pH, preferuje jego bliski kuzyn – mak piaskowy.
Mak polny jest chwastem silnie konkurencyjnym, nierzadko przerastającym łan rośliny uprawnej. W Wielkiej Brytanii po porównaniu szkodliwości kilkunastu chwastów dla rzepaku ozimego, okazało się, że mak był jednym z najgroźniejszym gatunków. Bardziej konkurencyjna była jedynie przytulia czepna.
Mak to roślina bardzo płodna. Na jednym osobniku zazwyczaj powstaje 10-20 tys. nasion, które są wyrzucane z torebek (owoców) pod wpływem podmuchów wiatru. Siewki pojawiają się jesienią oraz wiosną.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu maku polnego w rzepaku: aminopyralid, metazachlor.
Zwalczanie chabra bławatka
Chaber bławatek nie ma zbyt wysokich wymagań siedliskowych. Doskonale rozwija się na glebach lekkich, umiarkowanie ubogich, piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych, niezbyt zasobnych w wapń, o odczynie lekko kwaśnym po obojętny.
Gatunek ten wytwarza dużą biomasę nadziemną, w której gromadzi znaczne ilości składników pokarmowych. Wg niektórych źródeł progiem szkodliwości dla rzepaku jest występowanie 7-10 szt. chabra na m2.
Chaber wydaje od kilkuset do kilku tysięcy nasion, które mogą kiełkować już w temp 3-5ºC. Wschody mają miejsce głównie jesienią.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu chabra bławatka w rzepaku: chlopyralid, dimetachlor, pikloram.
Zwalczanie bodziszka drobnego
Bodziszek drobny najintensywniej rozwija się na glebach żyznych, próchnicznych, o dużej zawartości azotu (jest to roślina azotolubna). W stosunku do odczynu podłoża nie jest wybredny, odpowiadają mu zarówno stanowiska kwaśne, jak i obojętne.
Ze względu na stosunkowo niewielkie rozmiary oraz rozesłane pędy, sprawia wrażenie gatunku w niewielkim stopniu szkodliwego. Jednak pojawiając się w dużym nasileniu staje się poważnym zagrożeniem dla siewek rzepaku.
Walka chemiczna z bodziszkiem nie jest łatwa. Chwast ten jest w niskim stopniu wrażliwy na działanie wielu herbicydów. Może nie zostać skutecznie zniszczony nawet przez glifosat zastosowany w niskich dawkach. Poza tym, jego wschody są rozciągnięte w czasie, co sprawia, że czasami trudno jest wybrać optymalny termin oprysku.
Przykładowe herbicydy (substancje czynne) do zwalczania/ograniczania wzrostu bodziszka drobnego w rzepaku: chlomazon, napropamid.
| Zwalczanie chwastów w rzepaku jesienią to bardzo ważny zabieg „ochroniarski”, z którego nie należy rezygnować. Oprysk na wiosnę, trzeba traktować jedynie jako korektę, która zostanie wykonana w razie potrzeby. |
źródła:
1. Mrówczyński M., Pruszyński S. (red.) 2008. Integrowana produkcja rzepaku ozimego i jarego. Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 106 ss.
2. Paradowski A. 2007. Chwasty lepiej zwalczyć jesienią. s. 90-92. W: „Top Agrar Extra – Rzepak”. Wyd. 1. PWR, 134 ss.