przytulia czepna

Galium aparine L.
Nazwa angielska: catchweed bedstrow, cleavers, stickywilly
Rodzina: marzanowate (Rubiaceae)

Wygląd cechy szczególne

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa zgrubiała, w górnej części często czerwonawo lub brunatnie nabiegła. Liścienie krótkoogonkowe, jajowate, na końcu słabo wycięte. W pierwszym okółku obecne najczęściej 4 owalne lub odwrotnie jajowate liście, z krótkim ostrzem na zwężonym wierzchołku (aktualizacja 14-02-2023).

ROŚLINA DOROSŁA
Łodyga 4-kanciasta, leżąca lub wspinająca się, sztywno owłosiona (włoski wstecznie ustawione, czepiające się), osiąga 30-150 (200) cm. Gdy nie rośnie w pobliżu innych roślin, które może wykorzystać jako podporowe, łodygę ma na ogół krótszą. Liście równowąsko-lancetowate okółkowe. Kwiatostany baldachokształtne, kwiaty niewielkie (średnica korony około 2 mm), białe lub zielonkawo białe. Owocem jest kulista rozłupka o średnicy 2-3,5 mm, pokryta haczykowatymi szczecinkami.

Okres kwitnienia

maj/czerwiec–październik

Cykl życiowy, biologia

Roślina jednoroczna (formy jare oraz zimujące). Pojedynczy egzemplarz wytwarza przeciętnie 300-400 nasion (rozłupek). Nasiona są w dużym stopniu odporne na procesy trawienne zachodzące w przewodzie pokarmowym zwierząt. Zdolne do kiełkowania nasiona wydobywano z odchodów ptaków, bydła, koni, świń oraz kóz (dodano 03-07-2017). Rozłupki kiełkują najlepiej z głębokości 2-5 cm, odnotowano jednak wschody nawet z 20 cm (dodano 05-07-2018). Kiełkowanie może odbywać się w bardzo niskich temperaturach, w jednym z badań minimalna temperatura kiełkowania dla tego gatunku wahała się w przedziale 2-5ºC (dodano 04-09-2018).

Przytulia bardzo dobrze toleruje niskie temperatury. W badaniu wazonowym przeprowadzonym w Niemczech siewki tego gatunku przetrwały spadki temperatur sięgające -17ºC (dodano 23-06-2022). Przed laty niemieccy naukowcy określali przytulię jako jeden z najbardziej zimotrwałych gatunków zachwaszczających rzepak, pszenicę, jęczmień i żyto w zachodnich Niemczech (dodano 15-04-2023).

Występowanie, szkodliwość

Przytulia czepna występuje pospolicie na żyznych, wilgotnych glebach gliniastych, czarnoziemach. Zachwaszcza przede wszystkim rośliny okopowe, zboża, rzepak, ogrody. Wspinając się na rośliny uprawne może powodować wyleganie oraz utrudnienia w zbiorze.

Straty plonu pszenicy ozimej zachwaszczonej przytulią w nasileniu 2, 10, 25, 50 szt./m² wynosiły odpowiednio 4, 12, 22 i 32% [2] (dodano 06-10-2017). W badaniach prof. Kapelusznego (UP Lublin) przytulia czepna zachwaszczając rzepak ozimy w nasileniu 5szt./m² obniżyła plon o 28%. Zwiększenie zachwaszczenia do 8 szt./m² spowodowało straty wynoszące 31% [3] (dodano 31-12-2018). Z kolei źródła brytyjskie podają, że 5% stratę plonu pszenicy powoduje zachwaszczenie przytulią w nasileniu 1,7 szt./ 1m² plantacji (dodano 22-01-2018).

Orientacyjne progi szkodliwości dla zbóż wahają się w przedziale 0,1-2 szt./m² (dodano 30-01-2018).
Próg szkodliwości przytulii dla rzepaku ozimego to 1 szt./m² [za Metodyką IP rzepaku ozimego i jarego 2007] (dodano 03-07-2017).

W badaniu przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii, w którym porównano szkodliwość 11 chwastów (przytulia czepna, mak polny, gwiazdnica pospolita, gorczyca polna, jasnota purpurowa, maruna bezwonna, przetacznik perski, wiechlina roczna, tasznik pospolity, dymnica pospolita, fiołek polny) dla rzepaku ozimego, stwierdzono, że przytulia była gatunkiem najbardziej konkurencyjnym (dodano 24-07-2016).

Przytulia jest żywicielem wtórnym mszycy czereśniowej (Myzus cerasi). Latem większość uskrzydlonych osobników tego owada migruje z wiśni i czereśni na rośliny należące do rodzaju przytulia i przetacznik (dodano 02-10-2021).

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: umiarkowane światło – pełne światło
wskaźnik wilgotnościowy: gleby świeże – gleby wilgotne
wskaźnik trofizmu: gleby zasobne – gleby bardzo zasobne
wskaźnik kwasowości gleby: gleby obojętne (6≤ pH <7) [1]

Zwalczanie przytulii czepnej

Wrażliwość na substancje czynne*: np. amidosulfuron, bentazon, bifenoks, chlomazon, chlorosulfuron, chlorydazon, dichlorprop, diflufenikan, dikamba, etofumesat, florasulam, fluroksypyr, halauksyfen metylu (Arylex^TM) (dodano 12-02-2021), jodosulfuron metylosodowy, karfentrazon, metazachlor, metosulam, nikosulfuron, oksyfluorofen, pendimetalina, pikloram (dodano 18-03-2023), prosulfokarb, propyzamid, rimsulfuron, terbacyl, tribenuron metylowy.

Przytulia czepna jest gatunkiem bardzo wrażliwym na działania fluroksypyru oraz amidosulfuronu. Substancje te zastosowane w zalecanych dawkach niszczą przytulię w zaawansowanych stadiach rozwoju (aktualizacja  25-02-2021). Do wysokości 20 cm przytulię można zwalczać mieszaniną 2,4-D + florasulam [4] (dodano 21-02-2019).

W doświadczeniu wazonowym siewki przytulii czepnej (stadium: liścienie – 1 okółek) były bardzo skutecznie niszczone (redukcja świeżej masy >95%) przez fluroksypyr zastosowany w dawce zredukowanej (50 g/ha) [5] (dodano 22-04-2021).

*Skuteczność herbicydu zależy od wielu czynników m.in. fazy rozwojowej chwastu, dawki i formulacji preparatu. Dlatego informacji dotyczących wrażliwości chwastów na działanie środka chwastobójczego należy zawsze szukać w jego etykiecie.

Galeria zdjęć

źródła:
1. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.
2. Rola H., Domaradzki K., Kaczmarek S., Kapeluszny J. 2013. Znaczenie progów szkodliwości w integrowanych metodach regulacji zachwaszczenia w zbożach. Prog. Plant Prot./Post. Ochr. Rośl. 53(1): 96–104.
3. Kapeluszny J. 1996. Ekspansja i szkodliwość Galium aparine w rzepaku ozimym na przykładzie gleb lessowych w Czesławicach. Zesz. Nauk. ATR w Bydgoszczy, 196, Rolnictwo 38, 145–150.
4. Mustang 306 SE. Etykieta preparatu – instrukcje stosowania środków ochrony roślin MRiRW. Zezwolenie MRiRW nr R- 53/2010 z dnia 10.06.2010 r. zmienione decyzją MRiRW nr R- 328/2015d z dnia 11.05.2015 r.
5. Domaradzki K. 2006. Efektywność regulacji zachwaszczenia zbóż w aspekcie ograniczania dawek herbicydów oraz wybranych czynników agroekologicznych. Monografie i Rozprawy Naukowe 17. IUNG, Puławy, 111 ss.