skrzyp polny

Equisetum arvense L.
Nazwa angielska: field horsetail, scouringrush, toadpipe
Rodzina: skrzypowate (Equisetaceae)

Wygląd, cechy szczególne

Pędy zarodnionośne są nierozgałęzione, czerwonawe lub żółtobrunatne, osiągają do 20 cm wysokości. Na szczycie znajduje się szyszkowaty kłos zarodnikowy. Pędy płonne zielonkawe, żeberkowane, okółkowo rozgałęziające się, dorastają do 40 cm. Wysycane są dużą ilością krzemionki, co sprawia, że są szorstkie w dotyku (aktualizacja 12-09-2022). Liście małe, łuskowate, ulokowane w węzłach. Gatunek wytwarza silnie rozbudowany system podziemnych kłączy, które na ogół dorastają do głębokości 1-2 m. Opisano przypadek gdy w trakcie kopania studni znaleziono kłącza skrzypu na głębokości 6 m (dodano 13-04-2019).

Zarodnikowanie

marzec-maj

Cykl życiowy, biologia

Roślina wieloletnia (bylina), wytwarzająca dwa rodzaje pędów. Pędy zarodnionośne wschodzą wczesną wiosną (marzec-kwiecień), po wydaniu zarodników zasychają. Pędy płonne pojawiają się w maju, po obumarciu pędów zarodnionośnych (aktualizacja  14-07-2023). Na polach uprawnych skrzyp rozmnaża się nieomal wyłącznie za pośrednictwem podziemnych kłączy  i bulwek. Nawet małe kawałki kłączy zakorzeniają się i dają początek nowym roślinom.

W doświadczeniu szklarniowym skrzyp z łatwością odrastał z 1 cm fragment kłącza umieszczonego na głębokości 15 cm. Symulacje wskazują, że chwast ten wprowadzony na nowe stanowisko jest w stanie opanować powierzchnię 1 ha w przeciągu 6 lat (dodano 02-12-2017).

10 cm kłącze pozostawione w warunkach kontrolowanych („pokój wzrostowy”) na jeden rok, osiągnęło długość 64 m (dodano 28-11-2019).

Występowanie, szkodliwość

Skrzyp polny jest powszechnie występującym chwastem. Pojawia się we wszystkich uprawach, często w burakach, ziemniakach. Gatunek problematyczny ze względu na niską wrażliwość na herbicydy oraz dużą żywotność kłączy.

W niektórych krajowych źródłach podawana jest informacja, że chwast ten pojawiając się w obsadzie 5-8 szt. na m² może spowodować istotne straty plonu oraz znacząco utrudnić zbiór m.in. ziemniaków (dodano 30-06-2024). W badaniach kanadyjskich straty plonu kukurydzy kiszonkowej zachwaszczonej skrzypem w nasileniu ok. 400 szt./m² sięgały 95% (dodano 31-10-2020). Natomiast w uprawie jęczmienia chwast ten pojawiając się w obsadzie 50 szt./m² nie spowodował istotnych strat plonu (dodano 12-09-2022).

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: umiarkowane światło – pełne światło
wskaźnik wilgotnościowy: gleby świeże – gleby wilgotne
wskaźnik trofizmu: gleby umiarkowanie ubogie – gleby zasobne
wskaźnik kwasowości gleby: gleby umiarkowanie kwaśne (5≤ pH <6) – gleby obojętne (6≤ pH <7) [1]

Zwalczanie skrzypu polnego

Wrażliwość na herbicydy*:
np. MCPA (aktualizacja 02-12-2017). Skrzyp polny jest gatunkiem w niskim stopniu wrażliwym na działanie glifosatu (dodano 26-09-2018).

Metody niechemiczne:
W starszych zaleceniach można natrafić na informację, że w celu ograniczenia występowania skrzypu należy wprowadzić na stanowisko rośliny silnie zacieniające glebę np. łubin lub mieszanki strączkowych pastewnych. Pomocne może być również intensywne nawożenie azotowe zwiększające konkurencyjność roślin uprawnych (skrzyp w niewielkim stopniu reaguje na większą ilość azotu) (dodano 07-02-2019).

*Skuteczność herbicydu zależy od wielu czynników m.in. fazy rozwojowej chwastu, dawki i formulacji preparatu. Dlatego informacji dotyczących wrażliwości chwastów na działanie środka chwastobójczego należy zawsze szukać w jego etykiecie.

Inne informacje

Pęd podczas łamania i miażdżenia, ze względu na wysycenie krzemionką, wydaje charakterystyczny skrzypiący dźwięk, stąd nazwa – skrzyp. Dawniej pędy wykorzystywano do mycia naczyń.

źródła:
1. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.

Galeria zdjęć