fiołek polny

Viola arvensis Murray
Nazwa zwyczajowa: bratek polny
Nazwa angielska: field pansy, european field pansy
Rodzina: fiołkowate (Violaceae)

Wygląd, cechy szczególne

SIEWKA
Liścienie lekko jajowate lub okrągławe, na szczycie zaokrąglone, o długości do 5 mm, z krótkimi ogonkami. Łodyżka podliścieniowa naga lub w górze delikatnie omszona,  zielonkawa, sinawo nabiegła (aktualizacja 30-09-2024). Pierwsze liście okrągławo-jajowate, z nielicznymi karbami na brzegach, na szczycie szeroko zaokrąglone, dalsze liście bardziej karbowane. Liścienie i pierwsze liście mogą być od spodniej strony fioletowo nabiegłe (dodano 16-01-2023).

ROŚLINA DOROSŁA
Łodyga prosta lub rozgałęziająca się. Liście na brzegu karbowane, jajowate (dolne) lub lancetowato-klinowate (górne). Kwiaty pojedyncze, wyrastające na długich szypułkach, barwy białawożółtej, rzadziej z odcieniem niebieskim lub fioletowym. Działki kielicha dłuższe od płatków korony (u fiołka trójbarwnego na odwrót – działki kielicha krótsze od płatków korony). Ostroga prosta (dodano 28-09-2019). Owocem jest trójkomorowa torebka, która pękając rozrzuca nasiona na niewielką odległość od rośliny macierzystej.

Okres kwitnienia

kwiecień – październik

Cykl życiowy, biologia

Roślina jednoroczna (formy jare i zimujące). Tworzy mieszańce z fiołkiem trójbarwnym. Pojedynczy egzemplarz występujący na polach uprawnych wytwarza średnio kilkaset nasion (maksymalnie do kilku tysięcy) (aktualizacja 22-07-2024). W warunkach optymalnych (żyzna gleba, brak konkurencji innych roślin) jest w stanie wydać 46 tys. nasion (dodano 06-09-2017). Nasiona fiołka kiełkują głównie z najpłytszej warstwy gleby. Najliczniejsze wschody obserwowane są z głębokości 1-2 cm. Z głębokości 5 cm kiełkują już tylko nieliczne nasiona (dodano 24-01-2018). Po 6-letnim pobycie w glebie uprawianej zdolność do kiełkowania utrzymało 7% nasion (w glebie nieuprawianej 38%) (dodano 28-06-2018).

Występowanie, szkodliwość

Fiołek polny należy do najbardziej pospolitych chwastów upraw zbożowych na terenie Europy. Często zachwaszcza także kukurydzę, okopowe, strączkowe. Fiołek polny jest bardziej konkurencyjny dla zbóż ozimych niż dla jarych. Najprawdopodobniej jest to spowodowane niskimi wymaganiami termicznymi, które  pozwalają mu kontynuować jesienną wegetację dłużej od roślin uprawnych (dodano 28-05-2017).

Straty plonu pszenicy ozimej spowodowane obecnością 25-30, 50-55, 75-80 oraz >100 szt. fiołka polnego na m² plantacji sięgały odpowiednio 8, 17, 27 i 35% [2] (dodano 06-11-2018). Rzepak ozimy zachwaszczony fiołkiem polnym (gatunek dominujący w łanie) w nasileniu 44-60, 65-80, 86-100 oraz >100 szt./m² plonował niżej o 8,7%, 12,5%, 14,9% i 18,4% [5] (dodano 26-08-2024).
Fiołek polny jest bardzo chętnie wybierany jako roślina żywicielska przez przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae Koch) [4] (dodano 02-01-2021). 

• W badaniach terenowych przeprowadzonych w Finlandii w latach 2007-2009 fiołek polny był chwastem najpowszechniej występującym w zbożach jarych uprawianych konwencjonalnie.  Gatunek zaobserwowano na 83% stanowisk [3] (dodano 05-04-2019).
  

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: pełne światło,
wskaźnik wilgotnościowy: gleby świeże,
wskaźnik trofizmu: gleby umiarkowanie ubogie – gleby zasobne,
wskaźnik kwasowości gleby: gleby umiarkowanie kwaśne (5≤ pH <6) – gleby obojętne (6≤ pH <7) [1].

Zwalczanie fiołka polnego

Wrażliwość na substancje czynne np*: aklonifen, beflubutamid (dodano 10-12-2020), bifenoks, chlorydazon, diflufenikan, lenacyl, metamitron, metrybuzyna, metsulfuron metylowy (dodano 26-06-2024), mezotrion, nikosulfuron, pendimetalina, terbutylazyna, tifensulfuron metylowy, tribenuron metylowy.

*Skuteczność herbicydu zależy od wielu czynników m.in. fazy rozwojowej chwastu, dawki i formulacji preparatu. Dlatego informacji dotyczących wrażliwości chwastów na działanie środka chwastobójczego należy zawsze szukać w jego etykiecie.

Przeczytaj także: Groźne chwasty w rzepaku ozimym

Galeria zdjęć

źródła:
1. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.
2. Adamczewski K., Adamczewska-Jazdon B. 1996. Viola arvensis Murr. – ekspansywny chwast w uprawach rolniczych. Zesz. Nauk. ART Bydgoszcz. Rolnictwo 38: 245-255.
3. Salonen J., Hyvonen T., Jalli H. 2011. Composition of weed flora in spring cereals in Finland – a fourth survey. Agr. Food Sci., 20: 245-261.
4. Skorupska A., Rogalinska M. 2012. Preferencje pokarmowe przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae Koch) w wyborze chwastów jednorocznych w uprawach zbóż. Progress in Plant Protection 52 (2): 461-466.
5. Adamczewski K. 1987. Competition effect of some weed species on the yield of winter oilseed rape. Proceedings 7th International Rapeseed Congress. Poland, Poznań, 968–975.

Przeczytaj także: Zwalczanie i szkodliwość fiołka polnego w zbożach ozimych jesienią