Adiuwanty do herbicydów

Herbicydy – definicja oraz podział (klasyfikacja)

Słowo herbicydy pochodzi od połączenia łacińskich słów herba – roślina oraz caedere – zabijać. Definicja przyjęta przez „Weed Science Society of America” określa je jako substancje chemiczne oraz kultury organizmów wykorzystywane do niszczenia lub hamowania wzrostu i rozwoju roślin (Vencill 2002). To oznacza, że obejmuje ona również np. patogeny wykorzystywane do zwalczania chwastów.

Profesorowie Praczyk i Skrzypczak (2004) definiują herbicydy jako różne środki chemiczne i niechemiczne służące do hamowania rozwoju lub niszczenia chwastów.

Jednak na ogół w literaturze (podręczniki oraz publikacje naukowe) pojęciem herbicydy określa się po prostu związki chemiczne stosowane do zwalczania chwastów (regulacji zachwaszczenia).

CIEKAWE!
W „Encyclopedia of Agrochemicals” (Plimmer i in. 2003) natrafimy na informację, że w najszerszym pojęciu herbicydami mogą być wszelkie czynniki ograniczające wzrost chwastów, zatem będzie to również ogrodnik z motyką lub zwierzęta roślinożerne zjadające niepożądaną roślinność.

Siewka żółtlicy (Galinsoga sp.) 4 dni po oprysku herbicydem (glifosat)

Siewka żółtlicy (Galinsoga sp.) 4 dni po oprysku herbicydem zawierającym glifosat

Siewka żółtlicy 10 dni po oprysku herbicydem zawierającym glifosat

Ta sama siewka 10 dni po oprysku.

Pośród wszystkich środków ochrony roślin herbicydy zajmują pierwsze miejsce pod względem sprzedaży. Rocznik Statystyczny Rolnictwa (2018) podaje, że w roku 2017 na terenie Polski sprzedano około 25 075 ton środków ochrony roślin (w przeliczeniu na substancje czynne), w tym ponad 13 655 ton (~54%) to herbicydy, środki hamujące wzrost pędów i środki mchobójcze. (aktualizacja 05-02-2020).

Herbicydy można klasyfikować ze względu na wiele kryteriów. Do najważniejszych zaliczamy:

 

Termin stosowania (w odniesieniu do rośliny uprawnej)

  • Herbicydy przedsiewne. Stosowane przed siewem rośliny uprawnej.
  • Herbicydy przedwschodowe. Stosowane po siewie rośliny uprawnej lecz przed jej wschodami.
  • Herbicydy powschodowe. Oprysk środkami z tej grupy prowadzimy po wzejściu gatunku uprawnego.

Sposób stosowania i pobierania przez chwasty

  • Herbicydy dolistne. Pobierane przez liście chwastów, stosowane po ich wschodach.
  • Herbicydy doglebowe. Pobierane przez korzenie chwastów i pęczniejące nasiona, stosowane przede wszystkim przed wschodami, możliwe jest ich stosowanie po wschodach chwastów – głównie w celu ograniczania zachwaszczenia wtórnego.
  • Herbicydy dolistno-doglebowe. Mogą być pobierane przez korzenie, pęczniejące nasiona i liście chwastów.

Selektywność

  • Herbicydy selektywne. Eliminują określone gatunki chwastów, a zarazem są bezpieczne dla niektórych roślin uprawnych.
  • Herbicydy nieselektywne. Niszczą w odpowiedniej dawce nieomal wszystkie gatunki roślin. Często są stosowane na terenach nieużytkowanych rolniczo np. do zniszczenia roślinności na torach kolejowych. W produkcji roślinnej stosowane są w taki sposób aby nie uszkodzić gatunków uprawnych (np. pasowo lub przed wschodami rośliny uprawnej, o ile wykazują działanie tylko dolistne).

Stosowanie w roślinach uprawnych

Podział ze względu na grupy roślin w których wykorzystywany jest preparat, np. herbicydy zbożowe, kukurydziane, rzepaczane itp.

Budowa chemiczna

Środki chwastobójcze klasyfikuje się również ze względu na strukturę chemiczną. Herbicide Handbook (Vencill 2002) podaje, że możemy je zakwalifikować do 75 różnych rodzin chemicznych.

Przemieszczanie w roślinie

  • Herbicydy systemiczne (układowe). Pobrane przez roślinę przemieszczają się i mogą działać w miejscach odległych od tych na których osiadła ciecz opryskowa.
  • Herbicydy kontaktowe. Nie przemieszczają się w roślinach lub przemieszczają się w bardzo ograniczonym stopniu.
Zwalczanie chwastów Innvigo

Mechanizm (sposób) działania

Działanie środków chwastobójczych polega na zakłócaniu bądź blokowaniu określonych procesów życiowych roślin. Substancje czynne mogą np. zaburzać proces fotosyntezy, hamować działanie określonych enzymów czy powstawanie białek. Jest to bardzo ważny podział z tego względu, że systematyczne stosowanie środków o takich samych mechanizmach działania prowadzi do uodparniania się chwastów. Międzynarodowa organizacja zajmująca się odpornością chwastów – HRAC (Herbicide Resistance Action Committee) opisując poszczególne mechanizmy działania herbicydów przypisała im kolejne litery alfabetu np. A – herbicydy hamujące funkcjonowanie karboksylazy acetylo-CoA, B – hamujące funkcjonowanie syntazy acetolaktanowej.

Działanie herbicydu zawierającego mezotrion na chwastnicę jednostronną, bielenie liści to efekt zniszczenia chlorofilu

Działanie herbicydu (mezotrion) na chwastnicę jednostronną, bielenie liści jest efektem zniszczenia chlorofilu.