sałata kompasowa

Lactuca serriola L.
Nazwa angielska: prickly lettuce
Rodzina: astrowate (Asteraceae)

Wygląd, cechy szczególne

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa do 10 mm długości. Liścienie szerokoeliptyczne, na szczycie zaokrąglone i delikatnie wycięte. Pierwsze liście podługowate lub podługowato odwrotnie jajowate, z wcinano-ząbkowanymi brzegami. Na spodniej stronie liści (na nerwie głównym) obecne kolczaste wyrostki (dodano 06-06-2022).

ROŚLINA DOROSŁA
Liście tworzące rozetę są owalne, zaokrąglone do wydłużonych, z zębatymi i kolczastymi brzegami. Łodyga obła i prążkowana, osiąga często od 60 cm do 180 cm wysokości, jednak na polach uprawnych obserwowano okazy mierzące nawet blisko 2,5 m. Korzeń jest dobrze rozwinięty, głęboki, typu palowego (aktualizacja 18-03-2024). Dolne liście łodygowe wcinano-pierzastodzielne, górne lancetowate, na brzegach kolczasto ząbkowane. Blaszki liściowe od spodu (na nerwie głównym) kolczaste. Kwiaty żółte, zebrane w małe koszyczki tworzące piramidalną wiechę. Nasiona z aparatem lotnym.

Okres kwitnienia

lipiec-wrzesień

Cykl życiowy, biologia

Gatunek jednoroczny zimujący (w niektórych źródłach określany jako dwuletni). Kiełkuje wiosną i jesienią. Zimują osobniki ze wschodów jesiennych w formie rozety liściowej. Pojedyncza roślina wytwarza nawet do kilkuset tysięcy nasion, zachowujących żywotność na ogół do 3 lat (aktualizacja 10-09-2023). Nasiona do kiełkowania wymagają temperatury co najmniej 8°C (dodano 20-06-2022). Osobniki rosnące w pełnym słońcu mogą ustawiać liście w osi północ-południe, brzegiem blaszki do góry (stąd nazwa „kompasowa”). Takie ustawienie liści pozwala wychwytywać więcej słońca rano i wieczorem oraz zabezpiecza roślinę przed przegrzaniem oraz nadmierną utratą wody. Ustalono, że sałata kompasowa po ok. 2 miesiące od wzejścia ma na tyle dobrze rozwinięty korzeń, że doskonale radzi sobie w stanowisku przesuszonym do głębokości 20 cm (dodano 18-10-2022).

Występowanie, szkodliwość

Sałata kompasowa obserwowana jest na terenie niemal całej Polski, najmniej liczne występuje w regionie północno-wschodnim. Najczęściej zasiedla stanowiska ruderalne. W ostatnich latach pojawia się coraz więcej doniesień informujących o przenikaniu tego gatunku na pola uprawne, zwłaszcza na plantacje zbóż ozimych i rzepaku ozimego. Występuje także w okopowych, rzepaku jarym i zbożach jarych oraz gryce. Najczęściej pojawia się na obrzeżach plantacji, gdzie przenika ze stanowisk ruderalnych.

W badaniach przeprowadzonych w Kanadzie wykazano, że soja jest rośliną bardzo niekorzystnie reagująca na zachwaszczenie sałatą kompasową. W jej uprawie 50 szt. tego gatunku na 1m² plantacji spowodowało straty sięgające 60-80% (dodano 27-08-2022).

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: pełne światło
wskaźnik wilgotnościowy: gleby świeże – suche
wskaźnik trofizmu: gleby umiarkowanie ubogie
wskaźnik kwasowości gleby: gleby zasadowe (pH>7) [1]

Przeczytaj także: Trudne chwasty dwuliścienne w kukurydzy. Jaki oprysk nalistny?

Zwalczanie sałaty kompasowej

Wrażliwość na substancje czynne*: Aktualnie w etykietach herbicydów zarejestrowanych w Polsce brak informacji na temat wrażliwości sałaty kompasowej. Z badań przeprowadzonych w innych państwach wynika, że dobre rezultaty w zwalczaniu tego gatunku można uzyskać stosując np. 2,4-D, aminopyralid, chlopyralid, chlorosulfuron, dikambę, MCPA, pikloram, rimsulfuron (aktualizacja 15-09-2020). W doświadczeniach szklarniowych przeprowadzonych w Czechach ponad 90% redukcję biomasy gatunku odnotowano po aplikacji amidosulfuronu.

*Skuteczność herbicydu zależy od wielu czynników m.in. fazy rozwojowej chwastu, dawki i formulacji preparatu. Dlatego informacji dotyczących wrażliwości chwastów na działanie środka chwastobójczego należy zawsze szukać w jego etykiecie.

źródła:
1. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.

Galeria zdjęć

Przeczytaj także: Jakie herbicydy stosować w słoneczniku?