Adiuwanty do herbicydów

barszcz Sosnowskiego

Kwitnący egzemplarz barszczu Sosnowskiego (dodano 05-11-2019)

Heracleum sosnowskyi Manden.
Nazwa angielska:
Sosnowsky’s Hogweed
Rodzina: selerowate (Apiaceae)

Wygląd, cechy szczególne

Barszcz Sosnowskiego jest jedną z najwyższych roślin zielnych na świecie, jego pęd może często osiągnąć 3,5 m wysokości (przy średnicy u podstawy 10-12 cm), jednak opisywano osobniki 4-5 m, a nawet większe. Łodyga jest okrągła, bruzdowana, pokryta brunatnymi plamami. Korzeń palowy, rozgałęziający się w górnej części. Może sięgać nawet do głębokości 2 m, jednak główna masa korzeni znajduje się w powierzchniowej warstwie gleby (do 30 cm) (dodano 12-04-2022). Liście odziomkowe oraz wyrastające z dolnej partii łodygi są trójkątne lub pierzastodzielne, te ulokowane wyżej mają trójdzielnie naciętą blaszkę. Długość blaszek liściowych może przekraczać 1,5 m. Kwiatostan to baldach tworzony przez kilkadziesiąt baldaszków. Na każdym osobniku powstaje jeden baldach centralny (średnica do 75 cm) oraz mniejsze baldachy boczne. Kwiaty są białe, czasami różowawe. Owoc to rozłupka, rozpadająca się na dwie płaskie niełupki. Sok roślinny zawiera furokumaryny (furanokumaryny) – związki fotouczulające, które mogą zagrażać zdrowiu, a nawet życiu człowieka.

Gatunkiem bardzo podobnym do barszczu Sosnowskiego jest barszcz Mantegazziego, którego blaszki liściowe są  bardziej powcinane. Bywa (bywał) uprawiany jako roślina ozdobna w parkach i ogrodach. Stwarza takie same zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia ludzkiego jak barszcz Sosnowskiego. Barszcz Sosnowskiego i Mantegazziego mogą tworzyć mieszańce.

Okres kwitnienia

czerwiec-sierpień

Cykl życiowy, biologia

Gatunek dwu lub wieloletni. Kiełkowanie nasion odbywa się wiosną, gdy gleba nagrzewa się do 7–8°C. W pierwszym sezonie barszcz Sosnowskiego wytwarza wyłącznie rozetę liści (która jesienią zamiera) oraz dobrze rozwinięty system korzeniowy. W drugim roku wegetacji roślina wchodzi w etap wzrostu generatywnego. Wówczas powstaje pęd kwiatostanowy i dochodzi do kwitnienia. Pojedynczy egzemplarz wydaje nawet do 100 000 nasion (przeciętnie około 20 000) zachowujących żywotność do ok. 4 lat. Po osypaniu nasion roślina macierzysta zazwyczaj zamiera (tzw. gatunek monokarpiczny). Niektóre egzemplarze nie wchodzą w etap rozwoju generatywnego w drugim roku wegetacji i stają się roślinami wieloletnimi.

Występowanie, szkodliwość

Barszcz Sosnowskiego jest rośliną pochodzącą z Kaukazu, którą sprowadzono do Polski w roku 1958  w celu zbadania jej domniemanych właściwości leczniczych. Później (głównie w latach 70. i 80.) był uprawiany na szeroką skalę jako potencjalna roślina paszowa. Niezwykle wysokie plony zielonki, w warunkach wysokich opadów sięgające 200, a nawet 400 ton z hektara, były głównym powodem dużego zainteresowania tą rośliną [2] (dodano 30-10-2024). Jednak, m.in. ze względu na trudności ze zbiorem (ogromne rozmiary rośliny) oraz powtarzające się przypadki poparzeń, ostatecznie uprawy zaniechano. Obecnie gatunek występuje m.in. na obrzeżach pól, wzdłuż cieków wodnych i szlaków komunikacyjnych, na nieużytkach – najliczniej tam gdzie niegdyś był uprawiany. Z powodu właściwości parzących powinien być zwalczany niezależnie od nasilenia. Roślina ta stwarza zagrożenie dla środowiska naturalnego wypierając inne gatunki (gatunek inwazyjny). Ocenia się, że na obszarach zdominowanych przez barszcz liczebność innych gatunków spada nawet o blisko 70%.

Kontakt z barszczem może stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt ze względu na obecność w soku roślinnym związków furokumarynowych uwrażliwiających skórę na działanie promieni UV. Są to związki lotne, możliwe jest poparzenie nawet bez bezpośredniego kontaktu z rośliną.

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: pełne światło – umiarkowane światło
wskaźnik wilgotnościowy: gleby wilgotne
wskaźnik trofizmu: gleby zasobne
wskaźnik kwasowości gleby: gleby obojętne (6≤ pH <7) – gleby zasadowe (pH>7) [1]

Zwalczanie barszczu Sosnowskiego

Przystępując do zwalczania barszczu Sosnowskiego należy pamiętać o jego toksycznych właściwościach! Niezbędne jest korzystanie z kompletnej odzieży ochronnej (z nienasiąkliwego i nieprzemakalnego materiału) okrywającej całe ciało, długich gumowych rękawic oraz pełnych masek ochronnych. W zwalczaniu rośliny nie powinni brać udziału alergicy!

Barszcz Sosnowskiego jest gatunkiem trudnym do wyeliminowania ze względu na niską wrażliwość na herbicydy oraz odpornością na zabiegi mechaniczne. Dotychczas nie opracowano szybkiego i w pełni skutecznego sposobu eliminacji gatunku, zaleca się łączne korzystanie z wszelkich dostępnych metod. Wytyczne dotyczące zwalczania barszczu Sosnowskiego i Mantegazziego dostępne są na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (www.gdos.gov.pl). Wybrane możliwości zwalczania przedstawiono poniżej.

  • Koszenie lub ścinanie roślin. Ta metoda jedynie osłabia barszcz i zapobiega powstaniu nasion. Musi być powtarzane systematycznie (wielokrotnie podczas jednego sezonu) przez kilka lat. Niedopuszczanie do powstawania nowych nasion stopniowo ogranicza ich liczebność w glebie (w tym celu można ścinać w odpowiednim momencie kwiatostany).
  • Zakładanie osłon na baldachy. Ze względu, że barszcz Sosnowskiego jest rośliną monokarpiczną i zazwyczaj obumiera po wydaniu nasion, dopuszczenie do wydania nasion, a jednocześnie zapobiegnięcie ich osypaniu do gleby może być jedną z metod zwalczania gatunku.
  • Przecinanie korzeni. Należy przycinać korzenie na głębokości co najmniej 10 cm (np. ostrym szpadlem). Podcinanie powinno być prowadzona 2-3 krotnie podczas sezonu przez kilka lat.
  • Wykopywanie lub wyrywanie. Metoda skuteczna do eliminowania młodych egzemplarzy, należy zwrócić uwagę czy został usunięty cały korzeń.
  • Wykorzystanie herbicydów. Niektóre herbicydy mogą być przydatne w walce z barszczem Sosnowskiego. W jednym z badań (IUNG-PIB) glifosat po 8 tygodniach od zabiegu wyeliminował barszcz w 90-95%, jednak podczas późniejszych obserwacji (5 miesięcy po aplikacji) zaobserwowano odrastanie 25-45% roślin. Znacznie bardziej skuteczna okazała się mieszanina glifosat + flazasulfuron, której skuteczność oceniono na 97-98% (8 tygodni po zabiegu), a odrastanie (5 miesięcy po aplikacji) na sięgające maksymalnie 3%.

W etykietach aktualnie zarejestrowanych w naszym kraju herbicydów (stan na 30-10-2024) nie znajdziemy żadnych informacji dotyczących możliwości zwalczania barszczu Sosnowskiego (dodano 30-10-2024).

źródła:
1. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.
2. Bochniarz M., Bochniarz J. 1986. Barszcz Sosnowskiego – nowa wysokoplenna roślina pastewna. Post. Nauk Rol. 33(38), 6: 23–31.