ostrożeń polny

Cirsium arvense (L.) Scop.
Nazwa angielska: Creeping thistle, Canada thistle
Rodzina: astrowate (Asteraceae) dawniej złożone (Compositae)

Wygląd, cechy szczególne

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa gruba, krótka, białozielonkawa. Liścienie odwrotnie jajowate, z krótkimi ogonkami, na końcach zaokrąglone, nagie (osobniki z rozmnażania wegetatywnego, które dominują na polach uprawnych, nie wykształcają liścieni). Pierwsze dwa liście naprzeciwległe, odwrotnie jajowate, na brzegach płytko wycięte, kolczasto-ząbkowane (dodano 06-12-2021).

ROŚLINA DOROSŁA
Łodyga osiąga do 50-150 cm wysokości, jest nieznacznie graniasta lub obła, rozgałęzia się w górnej części. Liście wydłużone, kolczasto-szczeciniaste o zróżnicowanym kształcie. Korzeń palowy, może dorastać nawet do głębokości kilku metrów. Na rosyjskim stepie zlokalizowano egzemplarz o korzeniu sięgającym 7 m w głąb gleby (dodano 22-09-2018). Kwiaty zebrane w koszyczki, jednopłciowe (jest to gatunek dwupienny czyli kwiaty męskie i żeńskie pojawiają się na różnych osobnikach). Nasiona (niełupki) z puchem kielichowym. Włoski puchu kielichowego pierzaste, gałęziste (w odróżnieniu do ostów, u których puch kielichowy jest szczecinkowaty, niegałęzisty) (dodano 10-11-2021).

Okres kwitnienia

lipiec-wrzesień (październik)

Cykl życiowy, biologia

Ostrożeń polny to gatunek wieloletni, rozmnażający się generatywnie (nasiona) oraz wegetatywnie odrastając z fragmentów korzeni. Na polach uprawnych rozmnaża się przede wszystkim wegetatywnie. Do zapoczątkowania wzrostu nowej rośliny wystarcza nawet 1 cm fragment korzenia. W ciągu 1 roku, o ile warunki są sprzyjające, z niewielkiego odcinka korzenia mogą powstać rośliny pokrywające powierzchnię nawet 25m² (dodano 24-09-2021). Chwast ten jest bardzo żywotny, może odrastać z 2,5 cm odcinków korzeni umieszczonych na głębokości 0,5 m (dodano 22-12-2017). Pojedynczy egzemplarza ostrożnia wytwarza 1-5 tysięcy nasion, które mogą być rozsiewane z wiatrem. W glebie nasiona mogą przetrwać do 20 lat. Niełupki ostrożenia są chętnie zjadane przez szczygły oraz inne gatunki ptaków, są także niszczone przez larwy owadów. Część roślin nie owocuje ze względu na porażenie przez rdzę (Puccinia punctiformis) (dodano 20-11-2021).

Występowanie, szkodliwość

Zachwaszcza wszystkie rodzaje upraw. Jest tolerancyjny względem warunków siedliskowych. Dzięki wytwarzaniu silnego i głęboko sięgającego korzenia może występować na stanowiskach bardzo suchych. Obserwowany również na glebach silnie zasolonych. Nie toleruje stanowisk podmokłych, na których system korzeniowy nie rozwija się prawidłowo.

W jednym z badań straty ziarna pszenicy jarej przy występowaniu 2, 12, 25 pędów ostrożnia na 0,84 m² plantacji wynosiły 15, 35 i 60%. W innym doświadczeniu ustalono, że 1, 5, 10 i 15 sztuk ostrożnia przypadające na 1 m² plantacji pszenicy ozimej spowodowały straty wynoszące odpowiednio 5, 19, 28 i 36% [1] (dodano 29-09-2017). Pojawiając się w dużym nasileniu może pobrać z 1ha plantacji 300 kg azotu, 40 kg fosforu i nieomal 400 kg potasu (dodano 19-10-2016).

Wg. prof. Roli (1992) ekonomiczny próg szkodliwości ostrożenia polnego na plantacjach pszenicy jarej to 1-2 egzemplarze chwastu na 1 m² (dodano 09-12-2017). Próg szkodliwości dla kukurydzy oraz rzepaku ozimego to 1 egzemplarz na 1 m² [2, 4] (aktualizacja 02-03-2020). W badaniach przeprowadzonych na Słowacji dostrzeżono, że ostrożeń był najbardziej konkurencyjny dla kukurydzy w okresie suszy (dodano 22-11-2018).

Typowe warunki siedliskowe

wskaźnik świetlny: pełne światło
wskaźnik wilgotnościowy: gleby suche – gleby świeże
wskaźnik trofizmu: gleby umiarkowanie ubogie – gleby zasobne
wskaźnik kwasowości gleby: gleby umiarkowanie kwaśne (5 ≤ pH < 6) – gleba zasadowa (pH > 7) [3] (dodano 30-09-2023)

Zwalczanie ostrożnia polnego

Wrażliwość na substancje czynne*: np. 2,4-D + dikamba, chlopyralid, diflufenikan + florasulam (dodano 14-10-2023), pikloram, MCPA, tribenuron metylowy + metsulfuron metylowy + florasulam (aktualizacja 02-03-2020).

*Skuteczność herbicydu zależy od wielu czynników m.in. fazy rozwojowej chwastu, dawki i formulacji preparatu. Dlatego informacji dotyczących wrażliwości chwastów na działanie środka chwastobójczego należy zawsze szukać w jego etykiecie.

Metody niechemiczne: Gatunkiem uprawnym zalecanym do zagłuszania ostrożnia polnego jest gryka, która ogranicza liczebność pędów nadziemnych tego chwastu. W USA przeprowadzono badanie, w którym na stanowisku silnie zachwaszczonym przez ostrożeń wysiano lucernę, którą koszono dwukrotnie w każdym sezonie. Po 5 latach nie obserwowano już wschodów chwastu (dodano 09-02-2019).

Walka mechaniczna, ze względu na możliwość rozmnażania wegetatywnego z fragmentów korzeni, jest bardzo trudna.

Przeczytaj także: Jaki oprysk na chwasty w rzepaku?

Galeria zdjęć

źródła:
1. Rola H., Domaradzki K., Kaczmarek S., Kapeluszny J. 2013. Znaczenie progów szkodliwości w integrowanych metodach regulacji zachwaszczenia w zbożach. Prog. Plant Prot./Post. Ochr. Rośl. 53(1): 96–104.
2. Bereś P. K., Mrówczyński M. (red.). 2013. Metodyka integrowanej ochrony kukurydzy dla producentów. Wyd. Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 51 ss.
3. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Wyd. Inst. Bot. PAN, Kraków, 183 ss.
4. Mrówczyński M., Pruszyński S. (red.) 2020. Metodyka integrowanej produkcji rzepaku ozimego i jarego (wydanie trzecie zmienione). PIORiN, Warszawa, 87 ss.