Regulacja zachwaszczenia z wykorzystaniem środków chwastobójczych (herbicydów) jest metodą bardzo skuteczną oraz, o ile jest realizowana właściwie, także bezpieczną. Środki chwastobójcze były stosowane już przed setkami lat. Wówczas do zwalczania niepożądanych roślin stosowano popiół oraz sól. Jeszcze w połowie XIX wieku w USA do eliminowania powoju polnego na terenach nieużytkowanych rolniczo stosowano duże dawki soli kuchennej, w tym samym czasie w Niemczech zalecano wapno tlenkowe do niszczenia skrzypu polnego. Przełomem w chemicznym zwalczaniu chwastów było odkrycie 2,4-D w latach 40tych ubiegłego wieku. Związek ten umożliwił selektywne zwalczanie chwastów dwuliściennych i pomimo, że został odkryty już przeszło 70 lat temu, wciąż jest bardzo powszechnie używany w ochronie roślin. Współcześnie herbicydy należą do najpowszechniej wykorzystywanych pestycydów. Jeśli przyjrzymy się danym dotyczących sprzedaży środków ochrony roślin w Polsce, okazuje się, że zdecydowana większość, bo aż blisko 63% to herbicydy (rok 2012). Środki chwastobójcze stosowane są szeroko również na terenach nieużytkowanych rolniczo, wszędzie tam gdzie istnieje potrzeba niszczenia niepożądanej roślinności (nasypy kolejowe, lotniska, pobocza dróg, rowy melioracyjne itd.).
Główne zalety stosowania herbicydów
- Wysoka skuteczność. Prawidłowo dobrany preparat może wyeliminować wszystkie występujące gatunki chwastów.
- Łatwość stosowania na dużych powierzchniach, przy jednocześnie stosunkowo niewysokich kosztach.
- Ograniczenie zachwaszczenia wtórnego. Herbicydy działające odglebowo pozwalają na długotrwałe zahamowanie wschodów nowych chwastów.
- Możliwość zniszczenia chwastów już w najwcześniejszych fazach rozwojowych rośliny uprawnej.
- Możliwość ograniczania zabiegów uprawowych, aż po uprawę „zerową”. Ma to znaczenie ze względów ekonomicznych oraz na terenach zagrożonych erozją gleby lub niedoborami wody (podczas uprawy następują większe straty wody z powodu parowania)
- Możliwość ograniczania płodozmianu, aż po uprawę w monokulturze przy jednocześnie efektywnym ograniczaniu zachwaszczenia.
Uszkodzenia herbicydowe na liściach kukurydzy.
Główne wady stosowania herbicydów
- Możliwość uszkodzenia roślin uprawnych. Dotyczy to zarówno upraw w których środek był stosowany (selektywność zależy bowiem od szeregu czynników), upraw następczych (długie zaleganie w glebie niektórych substancji) oraz roślin na sąsiednich polach (znoszenie oprysku)
- Możliwość zatrucia podczas stosowania. Porównując herbicydy do innych środków ochrony roślin okazuje się, że są one często mniej toksyczne. Pomimo tego każdorazowo wszystkie wymagane środki bezpieczeństwa muszą być zachowane!
- Możliwość niekorzystnego wpływu na środowisko i pożyteczną faunę.
- Pozostałości herbicydów w płodach rolnych. Ze względu, że herbicydy stosuje się na ogół na początku wegetacji (konkurencja chwastów jest wtedy najsilniejsza) pozostałości herbicydów w plonie bardo rzadko przekraczają dopuszczalne poziomy.
- Zwiększenie liczebności (kompensacja) gatunków chwastów, które nie są zwalczane przez stosowany herbicyd. Zagrożenie to pojawia się przy regularnym stosowaniu tych samych herbicydów na określonym polu i zaniechaniu innych metod walki z chwastami.
- Pojawienie się egzemplarzy chwastów uodpornionych. Coroczne opryski pola herbicydami o takim samym mechanizmie działania może prowadzić do spadku skuteczności wskutek uodporniania się chwastów. Zapobieganie temu procesowi to przede wszystkim stosowanie herbicydów o różnych mechanizmach działania w kolejnych latach oraz równoczesne wykorzystanie niechemicznych metod zwalczania chwastów.
Wszystkie przedstawione powyżej wady stosowania herbicydów wiążą się zazwyczaj z niewłaściwym ich stosowaniem. Przestrzeganie zaleceń producentów preparatów i zasad dobrej praktyki ochrony roślin minimalizuje ryzyko niekorzystnego wpływu.
źródła:
1. GUS 2013 [online]. Rocznik Statystyczny Rolnictwa. Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
2. Praczyk T., Skrzypczak G. 2004. Herbicydy. PWRiL, Poznań, 274 ss.
3. Woźnica Z. 2008. Herbologia. Podstawy Biologii, Ekologii i Zwalczania Chwastów. PWRiL, Poznań, 430 ss.