Adiuwanty do herbicydów

Adiuwanty – charakterystyka i działanie

Adiuwanty (od łac. adjuvare – pomagać), nazywane również wspomagaczami, to substancje powszechnie wykorzystywane w rolnictwie, których zadaniem jest zwiększenie skuteczności działania oraz ułatwienie stosowania agrochemikaliów, głównie środków ochrony roślin.

W definicji opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Herbologiczne adiuwant został określony jako: „substancja (różna od wody) zawarta w formie użytkowej środków ochrony roślin lub dodawana do zbiornika opryskiwacza w celu zmodyfikowania właściwości biologicznych substancji czynnej preparatu lub zmiany parametrów fizykochemicznych cieczy użytkowej” [1].

Obecnie adiuwanty wykorzystywane są z różnego rodzaju agrochemikaliami m.in. insektycydami, fungicydami, a nawet nawozami dolistnymi, jednak najczęściej znajdują zastosowanie w połączeniu z herbicydami. Substancje te mogą być wprowadzane do formulacji preparatu już na etapie produkcji oraz/lub dodawane do zbiornika opryskiwacza przez rolnika. Część z dostępnych herbicydów można stosować wyłącznie z dodatkiem określonego adiuwanta.

Podział adiuwantów

Ze względu na pełnione funkcje adiuwanty można podzielić na dwie główne grupy*: adiuwanty aktywujące, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na właściwości biologiczne substancji czynnej, oraz adiuwanty modyfikujące, które zmieniają właściwości cieczy opryskowej lub formy użytkowej preparatu. Należy jednak podkreślić, że działanie adiuwantów jest najczęściej bardzo wszechstronne i zakwalifikowanie do którejś z powyższych grup może wskazywać raczej na główny, a nie jedyny, mechanizm działania.

* W niektórych opracowaniach wyróżnia się jeszcze trzecią grupę tzw. adiuwanty aktywująco-modyfikujące (wielofunkcyjne, wieloskładnikowe), które w przedstawionej klasyfikacji zaliczone zostały do adiuwantów aktywujących wieloskładnikowych.

Adiuwanty modyfikujące zazwyczaj wpływają na bezpieczeństwo, dokładność oraz wygodę prowadzenia zabiegu. Substancje z tej grupy mogą np. umożliwić lepsze mieszanie substancji czynnych, ograniczać pienienie cieczy roboczej, zapobiec korozji aparatury opryskowej, działać przeciwznoszeniowo (przez ograniczanie powstawanie najmniejszych kropli w trakcie zabiegu), czy też uniemożliwić zamarzanie cieczy roboczej lub formy użytkowej preparatu. Adiuwanty modyfikujące są zazwyczaj wprowadzane do formulacji herbicydu już na etapie procesu produkcji.

Adiuwanty aktywujące poprawiają skuteczność chwastobójczą substancji czynnej zwiększając jej ilość w miejscu działania w roślinach. Najczęściej jest to wynik lepszego utrzymania cieczy roboczej na powierzchni chwastów oraz łatwiejszej absorpcji herbicydu do tkanek.

Biorąc pod uwagę budowę chemiczną, adiuwanty aktywujące dzielimy na surfaktanty, oleje mineralne i roślinne, związki mineralne oraz adiuwanty wieloskładnikowe.

Surfaktanty to substancje powierzchniowo-czynne, których najważniejszą funkcją jest obniżanie napięcia powierzchniowego cieczy roboczej. Pozwala to m.in. na poprawę utrzymania kropli oprysku na roślinie (większa zwilżalność liści) oraz ułatwia absorpcję substancji czynnej przez warstwę kutikuli.

Kształt kropli wody na liściach szarłatu i komosy (prawa strona zdjęcia). Wosk okrywający liście komosy sprawia, że woda (lub ciecz opryskowa) może łatwo spływać. W takiej sytuacji może pomóc adiuwant obniżający napięcie powierzchniowe.

Oleje mineralne i roślinne oraz ich pochodne poprawiają rozpuszczalność substancji czynnej, zwiększają retencję cieczy opryskowej i przeciwdziałają szybkiemu jej wysychaniu, mogą również rozpuszczać kutikulę co wpływa korzystnie na wnikanie herbicydu do tkanek.

Adiuwanty mineralne to przede wszystkim związki zawierające azot w formie amonowej. Wykorzystywane są zazwyczaj do neutralizowania niekorzystnego oddziaływania związków mineralnych obecnych w wodzie, mogą także zwiększyć przenikanie substancji czynnej przez błony komórkowe roślin.

Adiuwanty wieloskładnikowe zawierają składniki należące do różnych grup połączone w jedną formulację, np. surfaktant z olejem i buforem pH. Preparaty tego typu kompleksowo wspomagają działanie herbicydów.

Adiuwanty do herbicydów

Korzyści ze stosowania adiuwantów

Stosowanie herbicydów z adiuwantami niesie za sobą szereg korzyści, pośród najważniejszych można wymienić:

  • wzrost skuteczności chwastobójczej, zwłaszcza w sytuacji gdy warunki siedliskowe nie sprzyjają działaniu substancji czynnej,
  • możliwość redukcji dawki niektórych preparatów bez utraty skuteczności działania (gdy zabieg prowadzony jest w optymalnym terminie i w sprzyjających warunkach siedliskowych),
  • obniżenie kosztów zabiegu (koszt adiuwanta to na ogół kilkanaście złotych na hektar),
  • ograniczenie negatywnego wpływu zabiegów chwastobójczych na środowisko (m.in. w skutek niższego zużycia substancji czynnej).

Należy jednak pamiętać, że niewłaściwe korzystanie z adiuwantów może nieść za sobą negatywne następstwa m.in. obniżyć skuteczność zabiegu lub przyczynić się do uszkodzenia rośliny uprawnej. Z tego względu zawsze musimy sprawdzić czy dany herbicyd można (lub trzeba!) stosować łącznie z adiuwantem i w jakich warunkach zaleca się wykonać oprysk.

źródła:
1. Kucharski M., Sadowski J. 2007. Znaczenie adiuwantów w chemicznej ochronie roślin. Studia i Raporty IUNG-PIB 8: 77-85.